Qamoqxonalar azaldan insoniyatning azob-uqubatlari oʻchogʻi boʻlib kelgan. Qamoqxonalarda hukumatlar va rejimlar inson ruhini sindirish uchun muntazam zoʻravonlikdan foydalanganlar. Sovet gulaglaridan tortib Abu Gʻrayb dahshatlarigacha, tarix sahifalari davlat tomonidan amalga oshirilgan qiynoq misollari bilan toʻla. Biroq bugungi kunda Isroil qamoqxonalarida sodir boʻlayotgan voqealar tarixning eng qora sahifalariga muhrlansa arziydigandir. Falastinliklar uchun qamoq shunchaki hibsga olish emas – bu ularning tanasi va ongini qasddan va tizimli ravishda yoʻq qilishdir.

1. Hech bir falastinlik qiynoqlardan xoli emas

Qiynoqlar faqat siyosiy muxoliflar yoki jinoyatchilarga qoʻllaniladigan koʻpchilik shafqatsiz qamoqxona tizimlaridan farqli oʻlaroq, Isroil qamoqxonalari shafqatsizlikda odamlarni ajratib oʻtirmaydi. Falastinliklar – yoshi, jinsi yoki siyosiy mansubligidan qatъi nazar – shunchaki falastinlik boʻlgani uchun qattiq jismoniy va ruhiy zoʻravonlikka duchor boʻladilar. Bolalar, keksalar va siyosatga hech qanday aloqasi boʻlmaganlar jangchilar bilan bir xil shafqatsiz muomalaga duchor boʻladilar. 

2. Qiynoqlar davlat siyosati, istisnolar yoʻq 

Isroildagi qiynoqlar ayrim askarlarning ishi yoxud qandaydir tasodifiy hodisalar emas – bu davlat tomonidan qoʻllab-quvvatlanadigan, tizimli siyosatdir. Tergovchilar va qamoqxona xodimlari jismoniy va ruhiy azob berish usullariga rasman oʻqitiladi. Isroil huquq tizimi bu jinoyatlarni sodir etganlarga toʻliq immunitet beradi va qiynoqlarni harbiy jinoyat emas, balki "xavfsizlik zaruriyati" sifatida baholaydi. Puxta oʻylangan, davlat tomonidan ruxsat etilgan qiynoqlardan foydalanish jabrlanuvchilar uchun hech qanday javobgarlik, oqibatlar va adolatni taъmin etmaydi. 

3. Uzoq muddatli ruhiy va jismoniy jarohatlar

Isroil qamogʻidan omon qolganlar ham jismonan, ham ruhan falaj boʻlib qolishadi. Mahbuslar qattiq kaltaklanish, elektr toki bilan qiynash, suvga choʻktirish, majburiy stress holatlariga tushirish va jinsiy zoʻravonlikka duchor boʻladilar. Koʻpchilik surunkali jismoniy jarohatlar, travmadan keyingi stress buzilishi (PTSD) va tuzatib boʻlmaydigan ruhiy jarohatlardan aziyat chekadi. Ayrim mahbuslar oilasiga shunchalik siniq holda qaytadilarki, ularni tanib boʻlmaydi, ular jamiyatda yashay olmaydilar. Boshqalari esa hibsda vafot etadi, ularning jasadlari ochiq-oydin zoʻravonlik alomatlari bilan oilalariga qaytariladi.

4. Qiynoq jinoyatlarining bitmas tarixi

Isroil qamoqxonalaridagi qiynoqlar muayyan mojarolar yoxud urushlar bilan bogʻliq emas – ular oʻnlab yillar davomida uzluksiz davom etib kelmoqda. Falastinliklar 1948 yilda bosqin boshlanganidan beri Isroil qamoqxonalarida tizimli zoʻravonlikka duch kelishmoqda. Bu amaliyotni hech bir sharoit toʻxtatib qololmagan, bu esa uning Isroilning harbiy va xavfsizlik institutlariga chuqur singib ketganini koʻrsatadi.

5. Koʻplab dalillarga qaramay, global sukut va jazosizlik

BMT, Xalqaro Amnistiya va Inson Huquqlari Kuzatuvi kabi inson huquqlari tashkilotlari Isroil qamoqxonalarida minglab qiynoq holatlarini hujjatlashtirgan. Bu hisobotlarda zoʻrlash, kaltaklash, uzoq vaqt yolgʻizlikda saqlash va tibbiy eъtiborsizlik holatlari qayd etilgan. Shunday boʻlsa-da, Isroil AQSh va Gʻarb davlatlari tomonidan himoya qilinib, hech qanday xalqaro javobgarlikka tortilmayapti.

6. Qiynoqlar qamoqxona ichkarisi bilan cheklanib qolmagan 

Falastinliklar nafaqat qamoqxonalar ichida qiynoqqa solinadi – balki qiynoqlar mahbuslar hibsga olingan paytdanoq boshlanadi. Isroil askarlari reydlar paytida, nazorat punktlarida va tranzitda qoʻlga olinganlarni muntazam ravishda kaltaklaydi, xoʻrlaydi va tahqirlaydi. Bu zoʻravonlik ularning qamoq muddati davomida ham davom etadi, turli davlat idoralari – jumladan, Isroil harbiylari, xavfsizlik kuchlari va qamoqxona maъmuriyatlari birgalikda shafqatsiz zulm tizimini qoʻllash ustida ishlaydi.

Insoniyatga qarshi jinoyat

Isroil qamoqxonalarida falastinliklarni qiynoqqa solish nafaqat shafqatsizlik, balki harbiy jinoyatdir. U tarixdagi eng yomon qamoqxona tizimlaridan ham ustun turadi, zero, u etnik tozalash va aparteid doirasida ishlaydigan butun bir xalqni nishonga oladi. Kuchli dalillarga qaramay, dunyo sukut saqlamoqda. Ammo sukut – jinoyatga sheriklik bilan teng. Xalqaro hamjamiyat Isroilni javobgarlikka tortishi va bu vahshiyliklarni toʻxtatishni talab qilishi kerak. Falastinliklar adolat, erkinlik va qadr-qimmatga loyiqdir. Jazosizlikka chek qoʻyish vaqti keldi.

Muhammad Dovud