Дунёдаги йирик қурол ишлаб чиқарувчилари 2023 йилда 632 миллиард доллар даромад кўрди
2023 йилда саноатнинг 100 та энг йирик компаниясининг қурол-яроғ ва ҳарбий хизматларни сотишдан тушган даромади 632 миллиард долларга етди, бу 2022 йилга нисбатан реал кўрсаткичларда 4,2 фоизга кўпдир. Буни Стокголм тинчлик тадқиқот институти (SIPRI) маълумотлари тасдиқлайди.
Кўпгина қурол ишлаб чиқарувчилар талабнинг ўсишига жавобан 2023 йилда ишлаб чиқаришни оширган. 2022 йилда тушиб кетган 100 та компаниянинг қурол-яроғдан тушган умумий даромадлари ўсди.
Дунёнинг барча минтақаларида қурол сотишдан тушган даромаднинг ўсиши кузатилди. Мутахассислар Россия ва Яқин Шарқда энг сезиларли сакрашни қайд этдилар - мос равишда +40 ва +18%. Ўсиш қурол-яроғ ва ҳарбий техникага бўлган юқори талабни акс эттириб, глобал геосиёсий кескинликнинг кескинлашуви билан боғлиқ, дея тушунтиради таҳлилчилар. 2023 йилда 100 та компаниядан 73 тасида даромадлар ўсиши кузатилган бўлса, 2022 йилда бу 47 та компанияга таъсир кўрсатди.
“2023 йилда қурол-яроғдан тушадиган даромадлар сезиларли даражада ошди ва бу 2024 йилда ҳам давом этиши мумкин”, деди SIPRI'нинг Ҳарбий харажатлар ва қурол ишлаб чиқариш дастури тадқиқотчиси Лорензо Скаразато.
100 таликдан жой олган 41 та Америка компаниясининг даромади 317 миллиард долларни ташкил этди ва бу 2022 йилга нисбатан 2,5 фоизга кўп ва рейтингдаги барча ишлаб чиқарувчилар даромадининг деярли ярмини ташкил этади. 2018 йилдан бери биринчи бешта ўринни фақат Америка компаниялари эгаллаб келмоқда.
Шундай қилиб, АҚШнинг 41 та концернидан 30 таси 2023 йилда ишлаб чиқариш ҳажмини оширган 100 талик рўйхатига киритилган. Бироқ, иккита энг йирик ишлаб чиқарувчилар - Lockheed Martin ва RTX - пасайишларни бошдан кечирмоқда. SIPRI мутахассислари буни айниқса аэронавтика ва ракетасозликдаги етказиб бериш занжирида кузатилаётган муаммолар билан боғлашди.
Европада жойлашган 27 та энг яхши 100 та компаниянинг (Россиядан ташқари) 2023 йилдаги жами даромадлари 133 миллиард долларни ташкил этди. Бу 2022 йилга нисбатан атиги 0,2 фоизга кўп ва дунёдаги барча минтақалар орасида энг кичик ўсишдир.
Шу билан бирга, айрим Европа қурол ишлаб чиқарувчиларининг даромадлари Украинадаги уруш билан боғлиқ бўлган талаб, айниқса ўқ-дорилар, артиллерия, ҳаво ҳужумидан мудофаа тизимлари ва қуруқлик тизимларига бўлган талаб туфайли сезиларли даражада ошди. Эътиборлиси, Германия, Швеция, Украина, Польша, Норвегия ва Чехия компаниялари бу талабдан унумли фойдалана олди. Масалан, Германиянинг Rheinmetall компанияси 155 мм ўқ-дорилар ишлаб чиқариш қувватини оширди ва унинг даромадлари Leopard танкларини етказиб бериш ва янги буюртмалар, шу жумладан уруш билан боғлиқ дастурларнинг бир қисми билан боғлиқ тразда кўпайди.
Россиянинг энг яхши 100 та компания рўйхатидан жой олган иккита ишлаб чиқарувчисининг умумий даромади 40 фоизга ошиб, тахминан 25,5 миллиард долларни ташкил этди.
Жанубий Корея ва Япония компаниялари даромадлари мос равишда 39% ва 35% га ошган Осиёдаги энг тез ўсиш суръатларини қайд этди. Ушбу ўсиш минтақанинг кучайиб бораётган ҳарбийлашуви ва ички бозорда, шу жумладан Украинадаги уруш билан боғлиқ буюртмаларнинг кўпайиши билан боғлиқ.
Яқин Шарқда қурол компаниялари даромадлари 18 фоизга ўсди, Ғазо секторидаги уруш пайтида Rafael каби исроиллик фирмалар рекорд буюртмалар олди. Ғазо урушининг бошланиши билан Исроилнинг энг яхши 100 компаниясининг қурол сотишдан тушган даромади 13,6 миллиардга етди, бу СИПРИ Топ 100 рўйхатига киритилган Исроил компаниялари томонидан қайд этилган энг юқори кўрсаткичдир.
Дунёдаги энг яхши 10 та қурол ишлаб чиқарувчининг 2023 йилдаги даромадлари
Lockheed Martin Corp. (АҚШ) – даромад $60,8 млрд (2022 йилга нисбатан -1,6%).
RTX (АҚШ) – 40,6 млрд (-1,3%).
Northrop Grumman Corp. (АҚШ) – 35,5 млрд (+5,8%).
Boeing (АҚШ) – 31,1 млрд (+2%).
General Dynamics Corp. (АҚШ) – 30,2 млрд (+3,2%).
BAE Systems (Британия) – 29,8 млрд (+2,3%).
"Ростех" (Россия) – 21,7 млрд (+49%).
AVIC (Хитой) – 20,8 млрд (+5,6%).
NORINCO (Хитой) – 20,5 млрд (-2,7%).
CETC (Хитой) – 16 млрд (+13%).
Мавзуга алоқадор
-
Исроил Ғазо секторида босқинчилик ва қирғинбарот урушини бошлаганига 389 кун бўлди. 24 соат давомида Ғазо сектори, Иордан дарёсининг Ғарбий соҳили ҳамда бутун Яқин Шарқ ҳудудида содир бўлган асосий воқеалар.
-
Суданнинг Дарфур вилоятидаги Кабкабия шаҳрида ҳаво ҳужуми оқибатида 100дан ортиқ киши ҳалок бўлди, бир неча юз киши жароҳат олди. Ҳужум маҳаллий бозорга қилинган бўлиб, жабрланганлар орасида аёллар ва болалар ҳам бор. Бу ҳақда инсон ҳуқуқлари бўйича фаоллар хабар берди.
